کاریکاتور
کاریکاتور
با سلام خدمت کاربران عزیز سایت ” مشاغل صنعت و صنایع “، امروز با شما هستم تا یکی از مباحث گرافیک را باز کنم. همانطور که می دانید هنر کاریکاتور خیلی پیش از پیدایش روزنامه نگاری و حتی اختراع صنعت چاپ در دنیا رواج داشته و در واقع عمری به درازای تاریخ مکتوب انسان دارد.
کاریکاتور یا کارتون نوعی نقاشی است که سوژهٔ دلخواه را به صورت مضحک و خنده آوری ترسیم میکند.
تاریخچه پیدایش
“کاریکاتور” به معنای تغییر شکل یا اصطلاحا دفرمه کردن اجزای صورت است که بسته به موضوع ممکن است تاثیری مضحک وخنده دار یا زشت و ترسناک و تحقیرآمیز و یا برعکس با شکوه و قدرتمند و دوست داشتنی به چهره بدهد.
واژه ی “کاریکاتور” درابتدای شکل گیری تنها به تصویرسازی دفرمه ازصورت اشخاص اطلاق می شد ولی به مرورزمان، برای این چهره ها، بدن های دفرمه هم طراحی شد و این کاراکترهای کارتونی به ایفای نقش درصحنه های مختلف با سوژه های عمدتا سیاسی پرداختند. “کاریکاتورهای موضوعی” بعدها و با تثبیت کاریکاتور به عنوان شاخه ی جدیدی از هنرهای تجسمی که زیرمجموعه ی تصویرسازی و نقاشی قرار داشت با نام “کارتون” شناخته شدند که به نقاشی هایی با لایه ای ازفکاهی و طنز که عموما باشخصیت های دفرمه کشیده می شود و به موضوعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می پردازد اطلاق می شود. “کارتون”ها می توانند حاوی “کاریکاتور”های چهره ی اشخاص سرشناس هم باشند، به این معنا که شخصیت های معروف درقالب یک طرح کارتونی موضوعی را روایت کنند.
هنر کاریکاتور خیلی پیش از پیدایش روزنامهنگاری و حتی اختراع صنعت چاپ در دنیا رواج داشته و در واقع عمری به درازای تاریخ مکتوب انسان دارد. این هنر در عصر باستان شناخته شده و رواج داشته است. اولین کاریکاتورهایی که در آنها مسائل سیاسی و اجتماعی مطرح شد، در حفاریهای شهر پمپی به دست آمده که تقریبا ۱۹۰۰ سال پیش در زیر گدازههای آتش فشانی پنهان بود. این کاریکاتورها بر روی ستونهای سنگی کنده شده بود و در معرض دید همگان قرار داده میشد. در قرن اخیر اگر چه در نقاشیهای نقاشان بزرگ قرن ۱۶ میلادی، از قبیل هولباین، بروگل نقشهای کاریکاتور فراوان به چشم میخورد، اما سنت کاریکاتور سازی که اساس آن تأکید بر جنبههای خنده آور اشخاص، موضوع کاریکاتور است. در قرن ۱۷ میلادی به دست آگوستینوکاراچی در ایتالیا پایهگذاری شد.
واژهٔ کاریکاتور از فعل کاریکاره ایتالیایی، به معنی بار کردن گرفته شدهاست. کاریکاره جریمهکردن و توبیخکردن نیز معنی میدهد و به نظر میرسد که نخستین بار توسط شخصی به نام موسینی در سال ۱۶۴۶ میلادی به کار رفته باشد و او نیز به نوبه خود این واژه را کاراچی، یعنی نقاشیهای خیابانی بلونیایی هم عصر خویش گرفته باشد. چرا که این نقاشیها همواره دارای عناصری اغراقآمیز بودند که سوژهها را مضحکه میکردند. عمدهترین بخش هر کاریکاتور صورت آن است. فی المثل در صورتهای کاریکاتوری که آلبرشت دورر و لئوناردو دا وینچی هر دو مستقلاً حدود سال ۱۵۰۰ ترسیم کردهاند، صورتهایی با دماغ دراز و چانهٔ دراز مشاهده میکردند.
توصیف مورخان دوره ی باروک از “کاریکاتور”، چهره هایی است که برخی ویژگی ها در آن ها تحریف می شود، به طوری که نقاشی نهایی درعین حال که شبیه سوژه خواهد بود اما با حسی کمدی برخی ویژگی های چهره ی فرد را بارزتر از پیش نمایان می کند و به این شکل تصویری عریان تر و واقعی تر از فرد مورد نظر ارایه می دهد.
پیش ازبه وجود آمدن “کاریکاتور” طراحان ونقاشان هنگام نقاشی کردن ازچهره ی افراد تمام توان شان را مصروف ایجاد شباهت با سوژه می کردند ودر این عرصه نقاشانی موفق تر بودندکه نقاشی شان شباهت بیشتری با شخصیت اصلی داشت. پس از پیدایش “کاریکاتور” و رواج تغییر و تحریف در چهره، عنصر دیگری وارد پروسه ی نقاشی صورت شد که پیش از آن کمتر مورد استفاده قرار می گرفت وآن چیزی نبود جز “خلاقیت”. به این معنا که هنرمند کاریکاتوریست علاوه برداشتن مهارت طراحی و نقاشی و توان ایجاد شباهت بین اثر و سوژه، می بایست با خلاقیت خود بخش هایی از چهره ی فرد را به گونه ای تغییر می دادکه چهره، حالت دلخواه او را بگیرد، مثلا خنده دار یا ترسناک شود ولی در نهایت طرح پایانی کاملا شبیه سوژه ی مورد نظرباشد که همین نکته، تفاوت بزرگ میان “کاریکاتور” و “نقاشی چهره” است .
اولین و معروفترین کاریکاتوریستها
آگوستینو کاراچی نقاش ایتالیایی اولین هنرمندی بود که برای سرگرمی خود و دوستانش از چهره واقعی، تصاویر کمیک میکشید. کسانی که از کارگاه او دیدن میکردند، سوژههای تصاویری وی میشدند. این بازدید کنندگان چهره خود را به صورت سگ، خوک، قاطر یا حتی پارچ آب و قرص نان میدیدند.
معروفترین کاریکاتوریست در قرن ۱۸ میلادی نقاش انگلیسی ویلیام هوگراث بود(۱۷۶۴–۱۶۹۷). هوگراث نمیخواست به عنوان یک کاریکاتوریست شناخته شود. در حقیقت کارهای وی بسیار جدی تر از کاریکاتورهایی بود که پیش از آن کشیده شده بود. در طرح هاو نقاشیهای وی تمام چیزهای شیطانی و احمقانه در انگلستان آن زمان نشان داده شده است. او به ندرت چهره واقعی مردم را میکشید، اما شخصیتها در تصاویر وی شامل آدمهای خوب و بد، مستها، مردان و زنان مد پرست هستند. هوگراث هنرمندی بزرگ بود و نشان داد که یک کاریکاتوریست تا چه اندازه میتواند پر معنا باشد. دیگر هنرمندان انگلیسی برای نمایش زشتی و حماقت بویژه در سیاست از شیوه هوگراث پیروی کردند. از جمله کاریکاتوریستهای ایرانی به توکا نیستانی و مسعود مهرابی میتوان اشاره کرد. مسعود مهرابی اولین ایرانی بود که چندین نمایشگاه کاریکاتور در خارج از کشور برگزار کرد و اولین ایرانی بود که جوایز بینالمللی از جمله مدال نقره جشنواره کاریکاتور ژاپن و مدال برنز برلین را دریافت کرده است. کاریکاتوریستهای مشهور دیگر عبارتند از:
- توماس رولندسون (۱۸۲۷–۱۷۵۶)
- جیمز گیلری (۱۸۱۵–۱۷۵۷)
- جورج کرویک شانک (۱۸۷۸–۱۷۹۲)
- دیوید لوین
- گیرمو موردیلو
انواع کاریکاتور
کاریکاتور از نظر شکل و طراحی به ۵ دسته تقسیم می شود که عبارتند از:
- کاریکاتور ساده: در این کاریکاتور طراح، تناسب اعضای بدن انسان و اشیا را تغییر میدهد.
- کاریکاتور هجایی: این طرحها کاریکاتورهایی هستند که ضمن تغییر عیب جو و ریشخند کننده نیز هستند. در کاریکاتورهای سیاسی، بیشتر از این طرحها استفاده میشود.
- طرحهای کمیک: معمولاً ژورنالیستها، صفحه فکاهی خود را از این طرحها پر میکنند. هدف اصلی این طرحها بیشتر خنداندن خوانندگان روزنامه یا مجله است و طراح، اهداف تزیینی یا اجتماعی را دنبال نمیکنند.
- طرحهای ساده: نقش اصلی و اساسی آن انتقاد و تفسیر کارها و فعالیتهای روزانه در روزنامه و مجلات است.
- طرحهای فانتزی: این طرحها هم کم و بیش کمیک هستند اما تخیل در آنها نقش اساسی دارد.
در ادامه چند نمونه از کاریکاتورهای مفهومی تأثیرگذار را مشاهده می کنید:
کتاب در محاصرهٔ گوشیهای هوشمند
اندر حکایت کیسه های پلاستیکی
در نوشته های بعدی سایت همراه ما باشید.