تاریخچه خیاطی

تاریخچه خیاطی

تاریخچه هنر خیاطی هنر رهگشای کار است که هستی را جنبش در آورده و تازه تر از تازه می سازد و هنر ارزنده ای که پوشش بیرونی هستی را جمال می بخشد. در زمان گذشته پارچه را روی اندام افراد قرار داده و فرم دلخواه را در می آوردند و با کوک و سنجاق زده و اقدام به دوخت می کردند، یا برخی بر حسب تجربه و بدون الگو لباس را برش زده که نیاز به چندین پرو داشت. رفته رفته با پیشرفت علم و و تجربه متدهای تدوین و بصورت کلاسیک در کشورهای مختلف رایج گردید. متد گرولاین، متد فرانسوی، متد ژاپن، متد متریک متد مولر آلمانیف دو استاد فن خیاطی به نام های ویونت (Vionnet)، و شانل (Shanel)، که حساسیت و استعداد خاصی نسبت به زیبایی شناسی و مسایل اجتماعی داشتند، تغییرات خطوط اندام و بدن را کشف کردند. با آنکه تعبیر و تفسیر این دو طراح متفاوت بود اما آنان را باید بوجود آورنده و مخترع اصلی لباس ساده و راحت امروز دانست. از آنجا که پوشیدن لباس یک ضرورت است، هر کس این دین را نسبت به خودش احساس می کند که ظاهر خود را به خوش آیندترین شکل ممکن به جهانیان عرضه کند. بنابراین پوشاک باید رنگ و طراحی هنرمندانه و زیبا داشته باشد و هم آهنگ با شرایط محیط و باب روز باشد. پدید آمدن پوشاک امری تصادفی و خواستنی نبوده است. بلکه بر مبنای تفکرات و نیازهای اقلیمی، مادی و معنوی اقوام بوجود آمد، شکل گرفت و تحول یافت (مرشدی یکتا، ۱۳۸۸).

تاریخچه چرخ خیاطی
چرخ خیاطی وسیله ای است مکانیکی که جهت بخیه زدن و یا دوختن به کار می رود (علیزاده، ۱۳۸۸). در فارسی تاجیکی این وسیله را ماشین دوزندگی می گویند. خیاطی یکی از هنرهای زیبا و صنعتی است که هم به شکل خانگی و هم به شکل صنعتی کاربرد دارد و امروزه علاوه بر اینکه در خانه به عنوان یک مهارت محسوب می شود، می تواند به عنوان یک ابزار اقتصادی و همچنین عامل صرفه جویی در وقت نیز محسوب گردد (بیات، ۱۳۹۲). برای اولین بار شخصی به نام چالز – اف – ونستال (Charles.f.weesantal)، که در لندن به کارهای مکانیکی مشغول بود، برای دوخت و دوز با وسایل مکانیکی تلاش نمود و در سال ۱۷۵۰ امتیاز ساخت اولین وسیله مکانیکی برودری دوزی را به نام خود ثبت کرد و این گام اولیه باعث شد چهل سال بعد یعنی در سال ۱۷۹۰ توماس سنت (Thomas saint)، وسیله ای مکانیکی را از چوب بسازد که می توانست کفش و پوتین را بخیه نماید. نکته مهم در این وسیله مکانیکی این بود که اغلب قسمت های چرخ خیاطی مدرن را در برداشته است و شاید بتوان گفت که فقط سوزن های به کار رفته در وسیله اختراعی توماس دارای چشم سوزن نبوده است و حتی می توانست بخیه زنجیره ای بزند. در سال ۱۸۱۴ ژوزف مدراسیپرگر (Josef medersperger)، که شغلش خیاطی بود برای اولین بار توانست وسیله ای مکانیکی بسازد که درزها را بخیه بزند.

در سال ۱۸۱۸ روژان – را – روج مونتون (Rev.john.a.rodge monkton)، چرخی ساخت که توانایی برگشت دوزی را یز داشت. در سال ۱۸۳۰ اختراع بارتلرنی تی مونیر (Barthderny thimmoneir)، به بازار آمد که این چرخ بر اساس ضوابط تجاری ساخته شده بود و بالاخره چرخی که می توانست با بازار دست دوزی رقابت کند، در سال ۱۸۶۴ توسط شخصی به نام الیاس هو (Elias dlowe)، ساخته شد. در حقیقت چرخ های خیاطی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرند نتیجه زحمات ژوزف – ای – گیبز (James.e.gbbs)، در سال ۱۸۵۶ است (قاسمی، ۱۳۹۱).

ورود چرخ خیاطی به ایران
اولین چرخ خیاطی را مظفر الدین شاه همراه با یک خیاط قفقازی به عنوان سوغات از فرنگستان به تهران آورد، تا لباس درباریان توسط چرخ دوخته شود (روزنامه دنیای اقتصاد، ۱۳۹۲).

انواع چرخ خیاطی
چرخ خیاطی به چهار دسته تقسیم می شوند که شامل: چرخ خیاطی دستی، چرخ خیاطی الکتریکی ساده، چرخ خیاطی صنعتی و چخ خیاطی راسته دوزی می باشند.
چرخ خیاطی دستی: رایج ترین نوع چرخ خیاطی خانگی می باشد و برای دوخت و دوزهای ساده کاربرد دارد.

چرخ خیاطی الکتریکی ساده: مدل پیشرفته چرخ خیاطی های قدیمی می باشد و امکانات زیادی برای راحتی کار بر روی آن ها نصب شده است.

چرخ خیاطی صنعتی: همانطور که از نامش مشخص است در فعالیت های تولیدی و صنعتی کاربرد دارد.

چرخ خیاطی راسته دوزی: که به همین منظور راسته دوزی طراحی شده و دارای نوع طرفه می باشد (روزنامه دنیای اقتصاد، ۱۳۹۳).

هنر نقش آفرینی بر سطح رویین پارچه به کمک سوزن، نخ و قلاب را سوزن دوزی، نخ دوزی، رودوزی و یا دوخت های تزئینی می گویند که از وسیع ترین رشته های صنایع دستی ایران است . رودوزی های ایرانی بالغ بر ۱۱۵ رشته جداگانه و مستقل، همراه با ۱۲۰ نوع دوخت هستند که بسته به عادت ها و سنن اقوام متعدد ایرانی از زمان های مختلف به وجود آمده و ادامه یافته اند. در این میان متآسفانه برخی از این دوخت ها کاملاً منسوخ و برخی نیز نیمه جان راه می پیمایند (سپاهی، ۱۳۹۵).

گلدوزی

از آن زمان که استخوان تیز پرندگان و ماهی ها به عنوان سوزن به کار گرفته می شد تا کنون که سوزن ها با اشکال مختلف در دسترس است، از سوزن دوزی به عنوان هنری تزئینی استفاده شده است (مهر نیوز، ۱۳۹۴). سوزن دوزی یا نخ دوزی یا گلدوزی یکی از روش های دیرینه آرایش جامه است (دادور، ۱۳۹۵)، که توسط آن روی پارچه یا اجناس شبیه آن طرح های برجسته توسط نخ های ابریشمی، نخ های گلابتون و یا نخ های معمولی ایجاد می کنند. این طرح ها در ابتدا بیشتر شکل های گوناگون گل ها را در بر می گرفت ولی با پیشرفت هنر کم کم طرح های مختلف هم وارد این هنر شد (محمودی، ۱۳۹۳). در ابتدا این هنر توسط دست انجام می گرفت که بعدها وسیله ای به نام کارگاه (hoop)، که به صورت شکل های هندسی گرد، بیضی و به ندرت هم مربعی یا مستطیلی شکل به آن اضافه شد (تابناک، ۱۳۹۶). از هنر گلدوزی روی مانتو، لباس شب، لباس عروس و همچنین برای تزئینات اطاق ها و سالن های تشریفاتی استفاده می کنند.

در غرب ایران، قطعاتی از منسوجات سوزن دوزی شده با نقش های پیچیده که تاریخ ساخت آن ها به شش هزار سال پیش از میلاد مسیح می رسد، پیدا شده است (بامری، ۱۳۹۵). از دوره هخامنشی تا کنون و در دوره های مخلف تاریخی از جمله صفویه و قاجاریه این هنر رواج بسیار داشت، اما به مرور زمان و با وابستگی به مدهای خارجی استفاده از این هنرها بسیار کاهش یافت. چندین سبک سوزن دوزی در ایران وجود دارد. از آن جمله می توان به سوزن دوزی بلوچی و ترکمنی اشاره کرد (صنایع دستی، ۱۳۹۴).

سوزن دوزی
سوزن دوزی از رایج ترین و در عین حال شاخص ترین هنرهای متداول در میان زنان قوم بلوچ است (قاسمی و همکاران، ۱۳۹۲)، که هیچ کس به درستی نمی داند از چه زمانی در ایران رواج یافته است و در کتب تاریخی کمتر از آن یاد شده است. سوزن دوزی یا بلوچ دوزی در میان اقوام بلوچ، هنری اصیل و ریشه دار است (بامری، ۱۳۹۵).

سوزن دوزی بلوچ
سوزن دوزی بلوچ به طور عمده برای تزئین جامه محلی زنان به کار می رود. طرح ها و نقوش مورد استفاده در سوزن دوزی عموماً هندسی هستند و از رنگ هایی مانند قرمز، سبز، آبی، سفید و سیاه استفاده می شود. اصل مهمی که در نقش های سوزن دوزی بلوچ رعایت می شود این است که تا کنون هرگز از نقش انسان استفاده نشده است. به نظر می رسد این امر تحت تآثیر باور و اعتقادات این مردم است، بنابراین نقش های مورد استفاده همیشه حاصل ذهن آنان و به صورت هندسی بوده و بر اساس شمارش تار و پود انجام می گیرد. اغلب اشکال هندسی، مثلث و لوزی اند که طرز قرار گرفتنشان در کنار هم و پرکار و کم کار بودن آن ها، طرح ها را از هم متمایز می کند. نوع دوخت هر منطقه عامل دیگر تقسیم بندی انواع سوزن دوزی است که هر منطقه اصالت خاص خود را دارد. کلیه دوخت های بلوچستان به صورت افقی انجام می گیرد و از شمارش تار و پود پارچه استفاده می گردد (بامری، ۱۳۹۵).

سوزن دوزی ترکمن
سوزن دوزی ترکمن که بدان سیاه دوزی نیز اطلاق می شود، در جامعه سنتی ترکمن برای تزئین لباس های مردان، زنان و کودکان و همچنین پرده ها نیز استفاده می شد اما امروزه عمدتاً در لباس زنان دیده می شود و نوع دوخت آن زنجیره فشرده و بسیار ریز است که در ترکمنی به آن «سانجیم» می گویند و بیشتر از نقوش هندسی و قرینه به صورت ذهنی بهره می گیرند. هنر سوزن دوزی ترکمن از زمان سکاها در ایران رایج بوده و دوره اوج این هنر را در دوران افشاریه و زندیه و به خصوص قاجاریه باید دانست و آثار باقیمانده از این دوران خود گواه این مدعاست (راه ساجده، ۱۳۹۵).

برودری دوزی
برودری دوزی به یک نوع دوخت گفته می شود که توسط آن طرح های برجسته شبیه گلدوزی روی پارچه و مانتو انجام می گیرد به این صورت که طرح مورد نظر بر روی پارچه کشیده شده با دندان موشی به صورت فشرده دوخته می شود و هنگامی که تمام نقش کامل گردید بعضی از قسمت های پارچه به وسیله یک قیچی نوک تیز بریده و خالی می شود البته امروزه از هویه هم برای خالی کردن قسمت هایی از این طرح ها استفاده می کنند. این دوخت در زمان های قدیم در ایران به شکل های مختلف رایج بوده است و چون در کشورهای اروپایی شبیه این دوخت متداول می باشد اکثر کارشناسان این نوع دوخت را صرفاً دوخت اروپایی می دانند (گلدوزی ایران، ۱۳۹۳).

شرکت بین المللی ناسا الکتریک چرخ خیاطی های خود را در سه مدل NS-9811 ، NS-9812 ، NS-9813 با کیفت بالا و طراحی زیبا و منحصر بفرد تولید کرده است. در زیر به معرفی هر یک از آن ها پرداخته خواهد شد.

معرفی کلی چرخ خیاطی های ناسا الکتریک

چرخ خیاطی ناسا الکتریک مدل NS-9811 دارای قابلیت های همچون دوخت ساده، گلدوزی، تکه دوزی، زیپ دوزی، دور آستین، دکمه دوزی و جا دکمه در ۴ مرحله را به راحتی فراهم می کند. عرض گلدوزی این چرخ خیاطی ۵ میلی متر می باشد. همچنین قابلیت دوخت حاشیه در ۸ طرح متنوع را دارد. جنس بدنه تمام فلز بوده که موجب استحکام آن می گردد. سیستم قاب ماکو چرخ خیاطی بصورت نیم دور تمام فلزی بوده و مجهز به سیستم فشار پایه متناسب با ضخامت پارچه های مختلف است و به کمک آن می توان دوخت پارچه های ضخیم و نازک را انجام داد.

چرخ خیاطی ناسا الکتریک مدل NS-9812 دارای قابلیت های همچون دوخت ساده، گلدوزی، تکه دوزی، زیپ دوزی، دور آستین، دکمه دوزی و جا دکمه در ۴ مرحله را به راحتی فراهم می کند. عرض گلدوزی این چرخ خیاطی ۵ میلی متر می باشد. همچنین قابلیت دوخت حاشیه در۳۲ طرح متنوع را دارد. همچنین دارای ظاهری با طراحی رنگی و جذاب می باشد. جنس بدنه دستگاه تمام فلز بوده که موجب استحکام آن می گردد. سیستم قاب ماکو چرخ خیاطی بصورت نیم دور تمام فلزی بوده و مجهز به سیستم فشار پایه متناسب با ضخامت پارچه های مختلف است و به کمک آن می توان دوخت پارچه های ضخیم و نازک را انجام داد. این چرخ خیاطی دارای سوزن نخ کن اتوماتیک و همچنین درب جعبه می باشد.

چرخ خیاطی ناسا الکتریک مدل NS-9813 دارای قابلیت های همچون دوخت ساده، گلدوزی، تکه دوزی، زیپ دوزی، دور آستین، دکمه دوزی و جا دکمه اتوماتیک را به راحتی فراهم می کند. عرض گلدوزی این چرخ خیاطی ۵ میلی متر می باشد. همچنین قابلیت دوخت حاشیه در ۳۲ طرح متنوع را دارد. جنس بدنه تمام فلز بوده که موجب استحکام آن می گردد. سیستم قاب ماکو چرخ خیاطی بصورت نیم دور تمام فلزی بوده و مجهز به سیستم فشار پایه متناسب با ضخامت پارچه های مختلف است و به کمک آن می توان دوخت پارچه های ضخیم و نازک را انجام داد. این چرخ خیاطی دارای سوزن نخ کن اتوماتیک و همچنین درب جعبه می باشد.