نقشهبرداری یا مهندسی نقشهبرداری
نقشهبرداری یا مهندسی نقشهبرداری
شاخهای از علوم مهندسی است که به جمعآوری، آمادهسازی، ذخیرهسازی، پردازش، مدیریت، تحلیل، تلفیق، بازیابی و انتقال دادههای مکان مرجع میپردازد.
معمولاً عملیات نقشهبرداری شامل دو مرحله برداشت (یا اندازهگیری و محاسبه) و ارائه نتایج کار است. در مرحله اندازهگیری، از وسایل و دستگاهها (نظیر توتال استیشنها، تئودولیتها، جیپیاس و …) و نیز روشهای مختلفی استفاده میشود تا دادههای لازم برای مرحله دوم بدست آید. نتایج کار به صورتهای آنالوگ (نقشه، مقاطع طولی و عرضی و…) یا رقومی (مانند جدولها، مدلهای رقمی زمین) ارائه میگردد.در نقشهبرداری از مناطق کوچک اثر کرویت زمین تقریباً ناچیز است و میتوان زمین را در منطقه کوچکی مسطح در نظر گرفت. در مواقعی که زمین را مسطح فرض کنیم روش نقشهبرداری، مستوی نامیده میشود این فرضیه مادامیکه سطح منطقه مورد نظر از چند صد کیلومتر مربع تجاوز نکند قابل قبول است. نقشهبرداری مسطح (مستوی) برای کارهای مهندسی، معماری، شهرسازی، باستانشناسی، کارهای ثبت و املاکی، تجاری، اکتشافی بکار میرود. برای نمایش اطلاعات جمعآوری شده در نقشهبرداری از سیستم تصویر استفاده میگردد. رایجترین سیستم تصویر مورد استفاده در نقشهبرداری، سیستم UTM (Universal Transvers Mercator) میباشد.
- آموزش
نقشهبرداری در سطوح گوناگون آموزش داده میشود. داوطلبان ورود به این رشته باید در ریاضیات (هندسه، مثلثات) و فیزیک دوره دبیرستان قوی باشند و نیز علاقهمندی و آمادگی جسمی لازم برای کارهای صحرایی را دارا باشند.بعضی دروس تخصصی این رشته عبارتاند از: راهسازی، تئوری خطاها، سرشکنی، نقشهبرداری، ژئودزی (جهت تعیین شکل زمین)، فتوگرامتری، کارتوگرافی، هیدروگرافی (نقشهبرداری از بستر دریا)، نقشهبرداری زیر زمینی و ژئودتیک، کاداستر، پروژه و کارآموزی میباشند.امکان ادامه تحصیل در این رشته تا حد دکتری در ایران موجود است.
- گرایش
نقشهبرداری شامل گرایشهای زیر میباشد:
ژئودزی
ژئودزی نوع پایه نقشهبرداری جهت تعیین و بررسی شکل و ابعاد زمین و عوارض سطحی آن.
فتوگرامتری
فتوگرامتری، تهیهٔ نقشه با استفاده از عکس برداری زمینی، هوایی یا ماهوارهای.
سامانه اطلاعات مکانی
سامانه اطلاعات مکانی (GIS) در این سیستم همه اطلاعات به صورت مکان مرجع، دستهبندی میشوند و کاربردهای فراوانی دارد، از جمله ذخیره، بازیابی، به هنگامسازی و پردازش دادههای مکانی به منظور اتخاذ یا پشتیبانی یک تصمیم برای حل یک مسئله، به بهترین روش و کمترین هزینه را ممکن میسازد.
سنجش از دور
سنجش از دور (RS) جمعآوری اطلاعات از عوارض سطح زمین، بدون تماس فیزیکی است، که بیشترین اتکای آن به تصاویر ماهوارهای میباشد.
کاداستر
کاداستر (پارسل مپ) به نقشهبرداری ثبتی گفته میشود، اغلب اینگونه نقشهبرداری، ارزش حقوقی دارد.
آبنگاری
آبنگاری (هیدروگرافی) تهیه نقشه و دادههای مکانی از ژرفای آبها مورد استفاده قرار میگیرد.
- زمینههای فعالیت
نقشهبرداری مسیر
نقشهبرداری مسیر، به بررسی روشهای طرح و پیاده کردن مسیرهای راه آهن، راه، خطوط انتقال نیرو، خطوط لوله آب و گاز و نفت میپردازد.
نقشهبرداری زیرزمینی
نقشهبرداری زیرزمینی، مربوط به عملیات نقشه برداری در یک مسیر زیرزمینی مانند تونلهای حمل و نقل و معادن، پیاده سازی طرح هندسی تونل است.
نقشهبرداری هیدروگرافی
نقشهبرداری هیدروگرافی، به منظور داشتن موقعیت عمق دریاها و رودخانهها جهت عبور و مرور کشتیها، زیردریاییها، محل عبور لولههای نفت و گاز در اعماق دریاها، ایجاد اسکلههای جدید و مکانیزه، احیای بنادر و تأسیسات ساحلی متعلق به آنها، همچنین بهرهبرداری صحیح و بهینه از دریاچهها و سدها، از آن استفاده میشود.
نقشهبرداری نظامی
نقشهبرداری نظامی، برای تهیه نقشههای نظامی و تعیین نقاط مهم استراتژیکی یک منطقه و برای اهداف نظامی و آرایش و استقرار نیروهای رزمنده و مواضع تعرضی و دفاعی با مقیاس بزرگ مورد استفاده قرار میگیرد.
نقشهبرداری ثبتی
نقشهبرداری ثبتی، با هدف تعیین حدود اراضی و مساحت قطعات ملکی، در حوزه املاک و مستغلات مورد استفاده قرار میگیرد.
نقشهبرداری شهری
نقشهبرداری شهری، برای تهیه و اجرای طرحهای جامع و تفصیلی و هادی شهرها به کار میرود.
نقشهبرداری ساختمانی
به علم و فن و هنر جمعآوری اطلاعات مورد اطمینان از روی تصاویر گرفته شده به صورت قیاسی یا رقومی از اشیاء و محیط اطراف آنها در یک سیستم مبنای مشخص گفته میشود.