گلیم بافی
گلیم بافی
گلیم دست بافتهای ساده است از (تار پنبه یا پشم) و پود (پشم) که معمولاً از پشم حیوانات اهلی بر دار افراشته بافته شده که هر منطقه طرح مختص به خود را داراست و عموماً به عنوان فرش کاربرد داشتهاست. ممکن است بافت گلیم با تغییراتی کاربردهای دیگری غیر از فرش در بین عشایر داشته باشد: از جمله نمک دان، جل اسب، نوار چادر.
شاید بتوان گفت در آسیای مرکزی، شرق اروپا و شمال آفریقا هر جا که پرورش بز و گوسفند و شتر رواج داشته و مردمانش در بافت فرش تخصص داشتهاند گلیم هم بافتهاند. مردمان ترکمن، ففقاز، ترک، عرب و… دستبافته گلیم را تولید و بکار بردهاند.
در ادبیات فارسی عموماً گلیم با زیلو یا جاجیم و… به یک معنی بکار رفتهاست ولی بهطور مشخص گلیم فرشی است که از بافتن پود بر تارهایی که بر دار افراشته تنیده شدهاست بافته میشود و از دستگاه کمکی نظیر ماسوره و… استفاده نمیشود که این مورد تفاوت گلیم با زیلو یا جاجیم و انواع دیگر ذکر شده در ادبیات میباشد.
مهم: گلیم با زیلو و جاجیم تفاوت دارد.
گِلیم یا پَلاس یکی از انواع صنایع دستی زیراندازی و پوششی است که از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند یا دیگر چهارپایان اهلی بافته میشود. گلیم به شکل سنتیاش، معمولاً برای پوشاندن زمین، دیوار یا رواندازی برای حیوانات باربر استفاده میشود ولی امروزه به عنوان یک پوشش مدرن برای خانههای شهری نیز خریداری میشود.
رنگهای استفاده شده در گلیم سنتی گیاهی هستند. گاهی گلیمها را برای جلوه بیشتر و کهنه شدن رنگ، با چای و پوست گردو شستشو میدهند.
عشایر و بافتندگان گلیم محدودیتی در اندازه گلیم نداشتهاند و با توجه به نیاز خود گلیم را در اندازه کوچک برای واگیره یا بزرگتر برای تزئین (گلیمچه) یا فرش بافتهاند و استانداردی در ابن مورد وجود ندارد. گلیمها در اندازه رایج برای قالی هم بافته شدهاند که میتوان به
- ۷۰×۱۰۰ سانتیمتر
- ۱۰۰×۱۵۰ سانتیمتر، که به ذرع و نیم مشهور است و متداولترین اندازهاست.
- ۲×۳ متر
- ۳×۴ متر
- کناره ها
و… اشاره کرد.
در بافت گلیمها در گذشته از نخ رنگرزی شده با مواد رنگرزی طبیعی استفاده شدهاست که این سنت در بافت گلیمهای سنتی مرغوب و اصیل تا به امروز هم ادامه دارد. مواد رنگرزی عموماً از منابع گیاهی و معدنی تهیه میشود، هر چند ممکن است از منابع حیوانی نظیر قرمز دانه هم استفاه شود. معمولاً نخهای تار که عموماً از پشم حیوانات تهیه میشود را رنگرزی میکنند که در بافت گلیم با ترکیب این نخهای رنگرزی شده تنوع طرحها حاصل میگردد.
نخ تار
عموماً نخ تار از پنبه بدست میآید اما بافت گلیم بر تارهای جنس پشم نیز مشاهده است.
نخ پود
نخ پود معمولاً از پشم حیوانات اهلی که بدست میآید. ممکن است در گلیمهای ظریف تر که بیشتر برای تزئین استفاده میشدهاست از نخ کرک (بدست آمده از کرک حیوانات) هم استفاده بشود.
- طرح خطی (محرمات یا افشاری)
- طرح شاملو
- طرح شیرکی پیچ
- طرح سفره کردی
- طرح کف ساده
- طرح راه راه
- طرح خشتی (یا قاب قاب)
