سکمه دوزی

سکمه دوزی

سکمه دوزی به نوعی دوخت اطلاق می شود که با فشار آوردن به وسیله ی دوخت بر روی پارچه کیفیت بافت را تغییر داده و آنرا به شکل دلخواه درمی آورند. سکمه دوزی یکی از ویپه دوخت هایی است که مختص ایران و جایگاه آن اصفهان بوده است. این دوخت سابقه ی کهنی در تاریخ کشورمان دارد آغاز این هنر به دوره ی قبل از اسلام می رسد ولی شکوفایی آن در دوران اسلامی است درازمندی گذشته زنان ایرانی برای حفظ حجاب از روبندهایی استفاده می نمودند که قسمتی از آن که درمقابل چشمان آنها قرار می گرفت و بیشتر به صورت مستطیلی بود و سکمه دوزی می شد تا استفاده کنندگان از آنها بهتر بتوانند جلوی خود را ببینند. سکمه دوزی معمولاً با : چشمه دوزی ، شبکه دوزی ، اشرفی دوزی ، ستاره دوزی ، گل اشرفی و قلاب دوزی همراه می باشد. سکمه دوزی به کشیدن تعدادی تار یا پود و یا هر دو ، از نقطه یا نقاط معینی از پارچه و پر کردن جای آنها با سورن دوزی به طوری که نقش منظمی از آن پدید آید می گویند.

مواد اولیه موردنیاز در سکمه دوزی عبارتند از : پارچه کتان ایرانی که بافت پارچه باید ساده و تار و پود آن عمود بر هم و حتی الامکان ضخامت تار و پود یکسان باشد ، پارچه چلوار ، کتان و غیر ناگفه نماند که پارچه های: مخمل – ساتن و پارچه های کج راه برای این نوع سوزندوزی مناسب نمی باشد.<br>نخ: معمولاً از نخ ابریشم تابیده دمسه و نخ عمامه استفاده می شود. نخ دمسه جهت سکمه دوزی و نخ عمامه ای برای قلاب دوزی به کار می رود از قلابدوزی جهت استحکام محل بریدگی تار و پود نخ کشی شده استفاده می گردد و قبل از نخ کش کردن عمل قلاب دوزی را روی خطوط طرح موردنظر پیاده می کنند. انتخاب رنگ پارچه و نخ ، بستگی به سلیقه ی دوزنده یا سفارش دهنده دارد.

نقوشی که درسکمه دوزی به کار می رود شامل:بته جقه ،نقش ترنج و سرترنج ونیم ترنج، شمسه ای، انواع گلها ، ستاره ، گل و بوته و غیره می باشد از این دوخت بیشتر برای تزئین: رومیزی ، روکرسی ، پرده ، جای قرآن ، روتختی ، دستمال سفره ، زیربشقابی و کوسن استفاده به عمل می آید.دوخت هایی که در این دوخت مورد استفاده قرار می گیرد عبارتنداز : زنجیره دوزی ، زنجیره دوزی تک قلاب ، گره فرانسوی ، دندان موشی ، ساقه دوزی ، چشمه دوزی ، بشکه دوزی ، اشرفی دوزی، ستاره دوزی ، تور دوزی.نحوه ی نخ کشی در سکمه دوزی: در طول ۳ تا نخ رامی گذاریم و ۲۰ تا را بریده و می کشیم و در عرض ۳ تا نخ می گذاریم. و ۳ تا را بریده می کشیم.

وسایل کار برای سکمه دوزی:

نوع مستطیل که بیشتر مرسوم می باشد ، مستطیلی است به ابعاد ۱ متر در ۱ متر و نیم و یا به ابعاد ۲ متر در ۲ متر و نیم که توسط نجارهای محلی ساخته می شود و برای کارهای بزرگ رومیزی – روتختی و غیره به کار می رود. این کارگاه از شش قطعه چوب جدا از هم تشکیل شده است. که دو طرف طول آن (بدنه) و دوطرف عرض آن (شمشیرک)و دوچوب دیگر به نام چوب کارگاه می باشد. این کارگاه بایدتوسط استاکار سوزن دوز آماده گردد و پارچه هایی به بدنه آن دوخته شود.

کارگاه توسط استادکار آماده می شود بدین ترتیب که از چهار قطعه پارچه ی کتان یا چلوار دولا دو قطعه ی آن به بدنه کارگاه ، و دو قطعه دیگر به چوب کارگاه وصل می گردد. سپس پارچه اصلی را به دو پارچه ی متصل به بدنه و دو پارچه متصل به چوب کارگاه از چهار طرف می دوزند و برای کارهای بزرگ مثل رومیزی و روتختی که اندازه ی آنها زیاد است ،زیادی آن را به دوریکی از بدنه ها می پیچند و به اندازه ی پنجاه سانتی متر آنرا آماده به کار نگه می دارند. بعد دو چوب بدنه را محکم به خارج کشیده و به وسیله ی میخ ، در سوارخهایی که بر روی شمشیرک تعبیه شده فرو می کنند. بدین ترتیب پارچه صاف و محکم می شود. بعد آن قسمت عرض پارچه را که چوبهای کارگاه در آن فرورفته به وسیله ی نخ به شمشیرک می بندند. ضمناً زمانی که کار سکمه دوزی یا قلاب دوزی بر روی این قسمت تمام شد. میخ ها را از شمشیرک خارج کرده و کارگاه را شل می کنند و قسمت دوخته شده را به طرف دیگر بدنه می پیچند ، همان مقدار پارچه ی دوخته نشده را برای کار جدید آزاد می کنند و مجدداً به همان ترتیب کارگاه را محکم و آماده به کار می نمایند.

کارگاه: وسیله ایست که جهت صاف کردن و کشیدن و از بین بردن چین خوردگی های پارچه بکار می رود. کارگاه بر دو گونه است ، کارگاه دایره و مستطیل. نوع دایره ی آن جهت کارهای کوچک گلدوزی بکار می رود و از دو دایره ی چوبی داخل یکدیگر به قطر حدود ۲۵ سانتی متر گاهی بیشتر تشکیل شده است که پارچه بین این دو دایره قرار گرفته و به وسیله پیچی که بر روی قسمتی از دایره ی بیرونی قرار دارد ، پارچه کشیده و آماده برای کار می گردد ، این نوع کارگاه ها اغلب ساخت کشورهای ایران ، هند ، چین و تایوان است.

مشاغل صنعتی ایران