بافتنی‌های سنتی و نمدی۲
بافتنی‌های سنتی و نمدی۲
- قلانقور (کلاه نمدی)
قلانقور نوعی کلاه نمدی است که به همان شیوه نمد مالی ساخته و پرداخته می‌شود. این کلاه نمدی بلند، به بالای شانه می‌رسد و گردن و قسمتی از پشت را نیز می‌پوشاند. این بافتنی اصیل سنتی ایرانی بیشتر شبیه کلاه‌خود است که معمولاً برای دفاع در جنگ و حفاظت از سرما استفاده می‌شود. قلانقور کاملا پوشیده است و روی فرجی می‌آید، بنابراین در مقابل سرما بسیار مقاوم بوده و از جمله کالای هنری دست ساخته بشر برای مبارز با خشونت طبیعت است. بافت آن شبیه کلاه نمدی است با این تفاوت که مقداری بلندتر و پوشیده‌تر است.در آثار تاریخی حجاری شده کهن، این پوشش سنتی نیز بسیار به چشم می‌خورد که از آن استفاده‌های مختلف کرده‌اند. نمونه آن در نقش‌های طاق بستان کرمانشاه (۱۶۰۰ سال پیش) و آنوبانی نی شهرستان سرپل ذهاب (۴۰۰۰ سال پیش) مشاهده می‌شود.
- چوخه رانک
بافت پارچه‌های سنتی با رنگ‌های طبیعی از جمله صنایع دستی مطرح و اصیل در استان کرمانشاه است. چوخه رانک، لباس محلی سنتی است که از آن به عنوان بلوز و شلوار استفاده می‌شود. پارچه این لباس از پشم و موی بزی به نام مرز (مرس) است.برای ساخت چوخه رانک، ابتدا پشم را می‌شویند و حلاجی می‌کنند. سپس زنان این پشم را با استفاده از دوک و بسیار نازک می‌ریسند. رنگ‌های این لباس سنتی کاملا طبیعی است؛ گاها با رنگ‌های گیاهی نظیر برگ مو، پوست گردو و غیره نیز به شیوه سنتی نیز رنگ‌آمیزی می‌شود. رنگ‌های اصلی آن طوسی و قهوه‌ای در رنگ‌های مختلف (قهوه‌ای پررنگ و کمرنگ، طوسی پررنگ و کمرنگ) و سفید است.
چوخه رانک به دلیل اینکه از پشم و موی طبیعی ساخته می‌شود در زمستان گرم و در تابستان خنک است. از این دست بافته ی سنتی به عنوان لباسی در مجالس رسمی استفاده می‌شود. به همین دلیل بازار فروش مناسبی دارد. استادکاران زیادی در زمینه بافت و دوخت نوارهای بافته شده این پارچه طبیعی با دست فعالیت می‌کنند.نوارهای لازم برای یک دست بلوز و شلوار معمولی، حدود ۲۷ متر است. عرض این نوارهای دست بافت، حدود ۳۰ سانتی‌متر است که از این مقدار، ۱۷ متر برای شلوار و ۱۰ متر برای بلوز به کار می‌رود.
بعد از آماده شدن نخ‌ها، پارچه را با نوع بافت «جولایی» می‌بافند. بعد آن را می‌خیسانند و در عرض ۱۰ سانتی‌متر آن را تا می‌کنند. وزنه‌ای روی پارچه قرار می‌دهند تا صاف شود. بعد آن را می‌دوزند تا پارچه‌ی راه راهی درست شود.این هنر – صنعت دستی نیز از ابتدایی‌ترین صنایع دستی نساجی است و قدمت چند هزار ساله دارد. این هنر دستی کاربردی همچنان رونق و بازار خود را دارد، البته باید این نکته را نیز بدانیم که امروزه صنعت نساجی بسیار پیشرفت کرده و تنوع بالایی دارد.این نوع پارچه هیچ‌گونه ضرری برای استفاده کننده و در عین حال، برای محیط زیست نیز تاثیر منفی ندارد. به دلیل ویژگی‌های مثبت و مفیدی که دارد، در صورت معرفی مناسب می‌تواند مورد حمایت و استقبال جامعه جهانی واقع شود.
- شال بافی چهار خط
شال چهار خط در مناطق اورامانات کرمانشاه بافته می‌شود که مردان با دستگاه‌های سنتی جولایی آن را می‌بافند. بیشتر آقایان از این شال به عنوان سربند یا کمربند استفاده می‌کنند.طول هر شال حدود ۳ تا ۴ متر است و عرض ۳۰ سانتی‌متر دارد. در نوع سربند این هنر اصیل سنتی، از دو ردیف رنگ آبی و یک ردیف رنگ قرمز استفاده می‌شود. در بافت کمربند، سه ردیف آبی و سه ردیف قرمز به کار برده می‌شود. در قدیم برای بافت این نوع شال، از پشم استفاده می‌کردند. اما امروزه متاسفانه از کاموا برای بافت آن استفاده می‌شود.
معمولا بر روی تارها چسب سریشم می‌مالند تا مقاومت آن بیشتر شود. برای بافت هر شال، ۲۰۰ جفت نخ به عنوان تار به کار برده می‌شود. سپس تارها را از نخ‌های طویل دستگاه جولایی رد می‌کنند. شیوه بافت این شال نیز مثل موج بافی است که پس از هوجار و شانه و گذراندن این مرحله، نخ‌های آماده شده را به عنوان پود داخل ماکو می‌گذارند و از میان هر جفت تار عبور داده می‌شود. به علت ضخامت کم تارها از یک جفت نخ به عنوان یک تار و برای جفت جفت آن‌ها استفاده می‌شود که این امر برای نوع بافت متفاوت است.
شال بافی چهار خط مردم هجیج از آیین زرتشت الهام گرفته که دارای چهار خط است. رنگ شال آبی یا قرمز انتخاب می‌شود و یک ردیف آن که ضخیم‌تر از ردیف‌های دیگر است با رنگ قرمز بافته می‌شود.مفهوم سه خط، «گفتار نیک، پندار نیک و کردار نیک» است. خط قرمز به معنای توقف و عدم عبور از این سه خط است که این اعتقاد از آیین زرتشت گرفته شده است.هنگام استفاده از این شال، آن را در سه ردیف به دور کمر می‌بندند. هر ردیف را گره می‌زنند که به آن قفل می‌گویند. این سه قفل نیز تاکیدی بر پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک است.
- سر کله
سرکله از بافتنی‌های کهن است که برای کنترل سر اسب و قاطر به کار می‌رود. زنان با پشم و موی بز، در اوقات فراغت خود سر کله می‌بافند. طول این بافتنی سنتی ۳ متر و پهنای آن ۵ سانتی‌متر است. برای بافت سر کله از دار افقی و نخ‌های رنگی و پشم و به جای دفینه از قطعه‌ای فلز استفاده می‌شود.بعد از اتمام بافت با توجه به کله اسب، سرکله را به شکل سر اسب در می‌آورند و آن را به هم می‌دوزند. سپس دو دسته نخ نبافته (که در اصطلاح محلی به آن گلنگ می‌گویند) به قسمت زیر گوش سر کله می‌دوزند.
رنگ‌های سر کله معمولا در تضاد با رنگ حیوان انتخاب می‌شود تا بر روی سر اسب، خودنمایی بیشتری داشته باشد. نقش‌های روی سرکله بیشتر نقوش هندسی و اسطوره‌ای است. با توجه به اهمیت اسب برای افراد، معمولا بزرگان ایل بافت سر کله اسب خود را به زنان هنرمند و خوش‌ذوق می‌دهند تا نهایت سلیقه خود را به کار بگیرند؛ زیرا این امر در ابهت سوارکار تاثیر زیادی دارد. برای تلمیت روی اسب را به جای زین، موج و لحاف می‌بندند تا نرم باشد. چون زین برای عروس راحت نیست، به همین دلیل به جای زین، تلمیت بر روی اسب می‌بندند و آن را برای عروس تزیین می‌کنند.
