صنعت بانکداری
صنعت بانکداری
مدیریت تجهیز و تخصیص منابع در بازار پول را بانکداری میگویند. مجموعهای از فعالیتها در عملیات بانکی، شامل سیاستگذاری و برنامهریزی و سازماندهی و اجرا، نظام بانکداری نام دارد.
پیشینه
کهنترین شکل بانکداری مربوط به میانرودان است که در آنجا یهودیان عهدهدار امور بانکداری بودهاند. مدارکی از این ناحیه به دست آمدهاست که کاملاً حکم چک را دارند. واژهٔ «بانک» نیز در آن زمان به کار میرفتهاست و واژهٔ «چک» نیز از آن روزگار تا به امروز باقی ماندهاست.
اگر فرم درست چک که همان بدهی خود بانک به وجه را در نظر بگیریم از ایالات متّحده و در اوج رواج وام خرید واحد مسکونی رواج یافته.
تاریخچه بانکداری مدرن
ریشه بانکداری به معنای امروزی این کلمه، میتوان در دوره رنسانس ایتالیا و در شهرهای ثروتمند آن در شمال مانند فلورانس، ونیس و ژنووا یافت. خانوادههای باردی و پروزی در ۴ میلادی بانکداری را در فلورانس با توزیع شعبات در بسیاری از بخشهای دیگر اروپا گسترش دادند؛ و شاید مشهورترین بانک ایتالیا، بانک medici، باشد که توسط جیووانی مدیسی در سال ۱۳۹۷ میلادی تأسیس شد. اولین بانک سرمایهگذاری ایالتی شناخته شد، بانک سنت جورج (به ایتالیایی: Banco di san Giorgio) در ژنووا ایتالیا در سال ۱۴۰۷، تأسیس شد. پیش از آن نیز هلندیهادر مناطق استراتژیک مثل بازارها ویا اسکلههای بنادر، چیزی شبیه پیت حلبی را وارونه روی زمین میگذاشتند که به آن بانک گفته میشد و با دریافت مبالغی یا پول خارجی را به حساب مشتری میگذاشتند و خود را بدهکار بازار میکردند و یا پول پرداخت میکردند تا هموطنانشان به خارج رفته تجارت کنند. در ایران هم شواهد و مدارکی وجود دارد که از زمان هخامنشیان، سبک صرفی وجود داشته که نظیر بانکداری امروزی بوده. به این ترتیب که شاه در هر ولایت شخصی را صرف دریافت امانات پولی قرار میداده. امروزه دیگر نه پیت حلبی و نه خود شخص طرف حساب دیگران نیستند.
بانک چیست؟
بانک نهادی اقتصادی است که وظیفههایی چون تجهیز و توزیع اعتبارات، عملیات اعتباری، عملیات مالی، خرید و فروش ارزها، نقل و انتقال وجوه، وصول مطالبات اسنادی و سود سهام مشتریان، پرداخت بدهی مشتریان، قبول امانات، نگهداری سهام و اوراق بهادار و اشیای قیمتی مشتریان، انجام وظیفهٔ قیمومیت و وصایت برای مشتریان، انجام وکالت خریدها و فروش را بر عهده دارند.
وظایف بانک مرکزی عبارتست از انتشار اسکناس و تنظیم حجم پول در گردش، نگهداری فلزات گرانبها و ارزهای متعلق به دولت، نگهداری ذخایر قانونی و موجودی نقدی بانکهای تجاری، ایجاد امکانات اعتباری برای بانکهای تجاری، انجام دادن عملیات تسویه حساب بین بانکها، صندوقداری و نمایندگی مالی برای عملیات بانکی دولت، اجرای سیاست پولی و کنترل حجم اعتبارات. این بانک مسؤولیت کنترل شبکه بانکی و اداره سیاست پولی ثبات را بر عهده دارد. این بانک، بانکهای دیگر را در جهت ارائه خدمت و هماهنگی با اقتصاد به فعّالیت وامیدارد.
بانک شاهی ایران نخستین بانک ایران برای اولین بار درایران اقدام به چاپ و نشر اسکناس در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار نمود و درسال۱۳۰۲ خورشیدی بانک ملی در زمان حکومت پهلوی چاپ اسکناس را به عهده داشت که بعدها به بانک مرکزی ایران واگذارشد.
منشأ کلمه بانک
واژهٔ بانک در زبان انگلیسی میانه از زبان فرانسوی میانه (banque)، و آن هم از واژه ایتالیایی قدیمی banca، و آن نیز از واژه آلمانی بسیار قدیمی banc,bank,”bench.counter” گرفته شدهاست.
Benchها (نیمکتها) به عنوان میزها یا شمارشگرهای مبادله در حین دوره رنسانس توسط بانکداران فلورانتین مورد استعمال قرار میگرفتند که مذاکرات و مبادلاتشان را پشت میزهایی انجام میدادند که با رومیزیهای سبز رنگ پوشیده شده بود.
یکی از قدیمیترین موارد مشاهده شد که نشاندهندهٔ فعالیتهای تبدیل پولی بود، سکه درهم نقره یونان است که از مستعمرهٔ ترابزون یونان باستان در دریای سیاه، ترابزون کنونی، پیش از میلاد، است که در موزهٔ بریتانیا در لندن به نمایش گذاشته شدهاست. این سکه نشان میدهد که میز یک بانکدار (تراپزا) مملو از سکه بود، که جناسی از نام شهر است. درحقیقت، حتی در زمان حاضر در یونان امروزی، واژهٔ تراپزا (به یونانی: trapeze) به معنی یک میز است و هم به معنی بانک. ریشهٔ احتمالی این واژه سانسکریت از bayaya-onka گرفته شدهاست.∗
این واژه همچنان در بنگلادش مورد استعمال قرار میگرد که یکی از زبانهای کودکی سانسکریت است. این محاسبات هزینه، بزرگترین بخش قراردادهای ریاضی است که توسط ریاضیدانان هندی در اوایل سال ۵۰۰ پیش از میلاد نوشته شد.
