کاربر مهمان، خوش آمدید.  ورود به پنل کاربریثبت نام

مشاغل صنعت و صنایع ایران

پورتال ثبت و تبادل اطلاعات صنایع ایران و مشاغل وابسته

صنعت
به پورتال تخصصی و حرفه ای ثبت و تبادل اطلاعات صنایع ایران و مشاغل وابسته خوش آمدید
شما هم به جامعه بزرگ صنعت و صنایع ایران بپیوندید...

کلیسای وانک

منتشره شده در سه شنبه ۲۷ آذر ۱۳۹۷

کلیسای وانک

باسلام و عرض ادب خدمت کاربران عزیز و گرامی سایت صنعت و صنایع.امیدوارم روز خوبی را شروع کرده باشید .

اصفهان،نصف جهان ؛ شهری است که باید پیاده آن را پیمود تا بهتر آن را دریافت. شهری که در گوشه و کنار آن گاهاً به مجموعه هایی بر میخوریم که شاید در کشور کم نظیر و یا بی نظیر باشد، یکی از این آثار بی نظیر کلیسای وانک کی باشد که بزرگترین و زیباترین کلیسای جلفای اصفهان است.

کلیسای وانک که به زبان ارمنی آمنا پر کیچ به معنی منجی یا نجات دهنده خوانده می شود به نام کلیسای « سن سور » نیز شهرت دارد که در زمان شاه عباس ساخته شده است. کلیسای وانک که از کلیساهای تاریخی ارمنیان اصفهان بود در محله جلفای اصفهان واقع شده است و از نظر طلاکاری سقف و سطح داخل گنبد و نقاشی های تاریخی از زیباترین کلیساهای جلفای اصفهان است.

وانک در زبان ارمنی به معنی صومعه است. معماری کلیسای وانک شیوه ای ایرانی دارد و همانند مساجد ایرانی دارای گنبدی عظیم است. البته درون کلیسا به سبک کلیساهای وانک و نقاشی ها و آب طلاکاری های آن شیوه ایرانی است. تابلو هایی که بر اساس مندرجات کتاب مقدس از زندگی حضرت مسیح در این کلیسا موجود است سبکی اروپایی و عمدتاً ایتالیایی دارند. کتیبه های درون کلیسا به خط ارمنی طلایی بر زمینهٔ لاجوردی است. بر سر در شمالی کلیسا صحنه ای از مراسم تدفین حضرت مسیح (ع) نقاشی شده است.

در سال ۱۹۰۵ میلادی برابر با ۱۳۲۲ هجری قمری در شمال کلیسای وانک ساختمان بنا نهاده شد که دارای چند سالن است و به محل موزه کلیسا اختصاص داده شد.تابلوهای نقاشی که از سوی کشورهای اروپایی به کلیسا تقدیم شده در این موزه نگهداری می‌شود. از جمله اشیای موزه ای دیگر که در موزهٔ کلیسا موجود است تعدادی کتاب خطی ارمنی و نیز نخستین کتاب چاپ شده در زمان صفویه را می توان به شمار آورد.

نماز خانهٔ اصلی کلیسای وانک که به شکل متوازی الاضلاع است شامل دو قسمت چهارگوش است که قسمت اول شبستان بنا و قسمت دوم که زیر گنبد خانه است، محل اجرای مراسم و سرود های مذهبی است. ازاره های دیوارهای نمازخانه را کاشی های خشتی چند رنگ فرا گرفته است. در قسمت های بالای ازاره تصاویر بسیار زیبایی نقش شده اند که از کتب مقدس الهام گرفته شده و تمامی سطح فضای گنبد را تزئین کرده است.

دور تا دور گنبد داستان خلقت آدم و حوا است که به وسیلهٔ نقاشان ارمنی ترسیم شده اند. بر محراب بسیار زیبای کلیسا نیز تصاویری از جمله تصویر حضرت مسیح (ع) نقاشی شده است. نمای خارجی گنبد کلیس بدون تزئینات کاشیکاری است و با آجر ساده پوشانده شده است.

ناقوس کلیسای وانک

در گوشه حیاط کلیسای وانک برج ناقوس زیبا بزرگی ساخته شده که بر چهار ستون سنگی استوار است. در گوشهٔ دیگری از این حیاط و روبروی برج ناقوس ستون بلندی از سنگ یادبود ۱/۵ میلیون نفر ارمنی ساخته شده که در سال ۱۹۱۵ میلادی قتل عام شده اند. در صحن حیاط کلیسای وانک چند نفر از ارامنه مشهور از جمله اسقف اعظم و نمایندگان سیاسی کشورهای اروپایی که در اصفهان در گذشته اند به خاک سپرده شده اند.

موزه کلیسای وانک

تاریخچۀ موزۀ کلیسای وانک

قدمت موزۀ کلیسای وانک، البته نه در شکل و وسعت کنونی آن، به صد سال پیش؛ یعنی، سال های ۱۹۰۵ _۱۹۰۶ میلادی ،۱۳۲۳_۱۳۲۴هـ.ق باز می گردد. در این تاریخ به کوشش و یاری طـاطـاووس هونـانیـان، فـرزنـد هـاروتـون هـونـانـیان، نـویـسنـدۀ کـتـاب تـاریـخ جـلفـای اصـفـهـان، اتاق هایی در ضلع شمالی کلیسای وانک برای نگهداری و نمایش کتاب ها، نسخه های خطی و اشیای تاریخی ساخته شدند. این اتاق ها تا ۱۹۳۰ م به طور هم زمان به منزلۀ موزه و کتابخانه مورد استفاده قرار می گرفتند.

بین سال های ۱۹۳۰_۱۹۳۳ م سرکیس خاچاطوریان، نقاش و هنرمند معروف ارمنی ،که تحصیل کردۀ اروپا بود، به دعوت حکومت وقت از اروپا به ایران آمد. سفر وی به منظور مرمت و کپی برداری از نقاشی های بناهای دوران صفوی بود. خاچاطوریان پس از اتمام کار خود در اصفهان نمونه هایی را که تهیه کرده بود در تهران، پاریس، قاهره، لندن، نیویورک و سایر شهرها به نمایش گذاشت و به این ترتیب هنرشناسان غرب را با هنر نقاشی و معماری زیبای مکتب اصفهان آشنا ساخت. از جملۀ فعالیت های او می توان به برگزاری کلاس های نقاشی و پیشنهاد تأسیس موزۀ کلیسای وانک و همیاری در بنیان گذاری این موزه اشاره کرد.

با توجه به اینکه کلیۀ امور مذهبی ،اجتماعی ،فرهنگی و به طور کلی تمامی نهادهای مخصوص ارمنیان جلفا زیر نظر و به سرپرستی خلیفه گری اداره می شود لذا می بایست شورای خلیفه گری با پیشنهاد خاچاطوریان موافقت می کرد. با موافقت شورا و تصمیم به تأسیس موزه اتاق هایی که قبلا محل نگهداری کتاب ها، نسخه های خطی و اشیای تاریخی بودند تعمیر و برای نمایش اشیاء ویترین ها و مانکن هایی ساخته شدند. سپس، به همت و با همیاری استپان هانانیان و ماردیروس آبکاریان اشیای قدیمی، تابلوهای رنگ روغن، نسخه های خطی و آثار ارزشمندی که جلفایی ها از اروپا و کشورهای آسیایی به ایران آورده بودند گردآوری و به موزه منتقل شدند.

با گذشت چهل سال از زمان تأسیس موزه و با توجه به رشد و توسعۀ روزافزون صنعت جهانگردی در کشور، خصوصاً در شهر اصفهان و اهمیت و لزوم حفظ میراث هنری و فرهنگ بومی ارمنیان جلفا، شورای خلیفه گری اصفهان در صدد برآمد تا موزه ای مطابق با اصول و مبانی روز تأسیس کند. بنابراین در پی جلساتی که شوراهای خلیفه گری اصفهان و تهران در ۱۹۶۸ م برگزار کردند تصمیم بر آن شد که با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی و سیاسی جلفا موزۀ جدید در اصفهان و در شمال محراب کلیسای وانک بنا شود.

مقبره های کلیسای وانک

ساخت بنای موزه در مه ۱۹۷۱ م ، ۱۳۵۰هـ ش به اتمام رسید. و خلیفه گارِگین سارکسیان اطلاعیه ای خطاب به کلیساها و اهالی جلفا صادر کرد مبنی بر اینکه در صورت تمایل اشیای قدیمی و با ارزشی را که در منازل و کلیساها نگه می دارند به موزۀ کلیسای وانک اهدا کنند.

سرانجام در ۲۴ اکتبر ۱۹۷۱ م، موزه با حضور استاندار اصفهان، پیشوایان مذهبی و نمایندگان شوراهای خلیفه گری اصفهان و تهران، نمایندۀ مجلس اصفهان و جنوب ایران، روزنامه نگاران و نماینده هایی از شهرهای ارمنی نشین ایران افتتاح شد. با توجه به تاریخ تأسیس موزۀ کلیسای وانک این کلیسا از پیشگامان موزه داری در تاریخ ایران محسوب می شود.

موزۀ دو طبقۀ کلیسای وانک دارای دو تالار نمایش با چندین ویترین ثابت و سیار است. حدود ۸۵۰ شیء ای که در موزۀ کلیسای وانک به نمایش گذاشته شده اند متعلق به سده های شانزدهم تا بیستم میلادی اند. از آنجایی که اکثر اشیای موزه اهدایی هستند در کنار توضیحات مربوط به هر شیء مشخصات و اطلاعاتی نیز در مورد اهداکننده یا اهدا کنندگان دیده می شود که در موزه های معمولی کمتر به چنین موردی بر میخوریم.

طبقه بندی اشیای موزه

طبقه بندی اشیای موزه چنین است که هر غرفه به صورت مجموعه ای مجزا در آمده که در عین حال با غرفه های دیگر هماهنگی دارد. از آنجا که اشیای موزه تا حدودی با مذهب، مراسم مذهبی و آداب و رسوم ارمنیان مرتبط است تماشاگر با مشاهدۀ مجموعه های آن تحت تأثیر فضای روحانی کلیسا قرار می گیرد.

بخش های مختلف موزهٔ کلیسای وانک

۱ ) کتاب ها و نسخه های خطی

از جمله آثار بسیار نفیس موزه مجموعۀ نسخه های خطی آن است که حدود ۷۱۰ جلد کتاب خطی را شامل می شود. حدود دویست جلد از این آثار تورات، انجیل مقدس و کتاب های مذهبی است.

الف) غرفۀ نسخه های متعلق به جلفای اصفهان.

ب) غرفۀ نسخه های مربوط به کتاب هایی که در کلیساهای ارمنستان غربی نوشته شده اند و امروزه از اکثر آنها اثری بر جای نمانده است.

بیشتر این کتاب ها دارای موضوعات مذهبی اند و از کتاب مقدس انجیل اقتباس شده اند. برخی از آن ها نیز مربوط به اصول و مبانی دینی و اخلاقی هستند. نقاشی ها، تذهیب های کامل و مینیاتورهای متعدد با زنده ترین رنگ ها هنر نقاشان ارمنی را به نمایش می گذارند. قدیمی ترین و جالب ترین نسخه های خطی این مجموعه عبارت اند از انجیلی متعلق به قرن دهم میلادی نوشته شده بر روی پوست و دیگری قرآنی ترجمه شده به زبان ارمنی متعلق به قرن هجدهم میلادی. مرکز اسناد و نسخه های خطی کلیسای وانک به سبب تعدد و تنوع کتاب ها یکی از غنی ترین مخازن ارمنیان در دنیا به شمار می رود.

۲ ) تابلوهای گچ بری و نقاشی

نمونه هایی از تابلوهای گچ بری به جا مانده از کاخ های صفوی از دیگر اشیاء گران بهای این موزه اند که حتی در موزۀ ایران هم کمتر اثری از آنها می توان یافت.

تابلوهای نقاشی موزه نیز مجموعه ای ارزنده از آثار هنری نقاشان اروپایی و ارمنی هستند. این تابلوها که بر روی کرباس، پوست، چرم، فلز و شیشه کشیده شده اند اکثراً موضوعاتی مذهبی دارند مانند تولد حضرت مسیح، رویدادهای زندگی آن حضرت و حواریون ایشان، تمثال حضرت مریم و … . در کنار این تابلوها تصاویری نیز از رجال ایرانی و چهره های معروف ارمنی با لباس های مخصوص ارمنیان جلفا دیده می شود. از آثار منحصر به فرد این موزه سیاه قلمی است از چهرۀ حضرت ابراهیم منسوب به رامبراند.

۳ ) آثار فلزی

مجموعه آثار فلزی این موزه مشتمل بر زیورآلات طلا و نقره، کمربند، قلاب شنل، سینی، انواع جبعۀ صلیب، عودسوز، ظرف روغن مقدس و … است که به شیوه های مختلفی مانند مشبک کاری، ریخته گری، ملیله کاری و قلمزنی ساخته و با سنگ های رنگارنگ قیمتی و نیمه قیمتی تزیین شده اند. بخش عمدۀ این آثار مربوط به اشیای مورد استفاده در مراسم مذهبی کلیسا هستند.

۴ ) منسوجات (دست بافته ها و رودوزی های سنت)

این منسوجات را می توان به سه گروه الف) لباس های مذهبی روحانیان ارمنی؛ ب) قطعات پارچه ای مورد استفاده در مراسم کلیسا و ج) نمونه هایی از پوشاک سنتی ارمنیان جلفا تقسیم کرد.

به جرأت می توان گفت نظیر این اشیاء را، که از افتخارات هنرهای تزینی خاص ارمنیان به شمار می روند، در هیچ یک از موزه های ایران نمی توان یافت. لباس های روحانیان با انواع پارچه های زری و ترمه با دوخت های سنتی ،که متأسفانه اکثر آن ها امروزه منسوخ شده اند، چشم بازدید کنندگان را خیره می سازند. لباس های محلی ارمنیان جلفا نیز از زیباترین و بارزترین مشخصه های فرهنگی و اجتماعی آنان و همچنین نشان دهندۀ تحولات تاریخی و فرهنگی اند.

در این بخش، غرفه هایی نیز به نمایش انواع لباس (عروس، زن و تاجر جلفایی) انواع کلاه، وسایل آرایش و سوزن دوزی زنان، نمونه هایی از وسایل سفرۀ عقد ارمنیان و …اختصاص داده شده که تا حدودی آداب و رسوم ارمنیان را به بازدیدکنندگان معرفی می کنند. در کنار این اشیاء تعدادی فرش و گلیم نیز با نقوش اصیل ارمنی وجود دارد.

۵ ) ظروف چینی و سفالی

غرفۀ بزرگی در موزۀ کلیسای وانک به ظرف چینی و سفال اختصاص داده شده. این ظروف از نظر نقش ها و موضوعات تزیینی تنوع فراوانی دارند و آنها را می توان به سه گروه تقسیم کرد: ۱ .ظروفی که نقش های تزیینی آنها ملهم از موضوعات تزیینی چینی است؛ ۲ .ظروفی که موضوعات تزیینی آنها ترکیبی از هنر ایرانی و چینی است؛ ۳ .ظروفی که نقش های تزیینی آنها صرفاً شامل موضوعات و سبک های اروپایی است.

در این مجموعه ظروفی دیده می شوند که دارای جملات یا حروف اختصاری ارمنی هستند. این ظروف را شخصیت های معروف یا تجار ارمنی به کارخانه ها و هنرمندان سفارش می دادند و بر روی آنها اسم، تاریخ، شغل و… سفارش دهنده نوشته می شد.

۶ ) آثار چوبی

این بخش شامل انواع ساعت، مبلمان، شمعدان، جعبه، صلیب، تابلوهای منبت کاری و… است که برجسته ترین این آثار سازها هستند. این بخش توجه اکثر افرادی را که با موسیقی آشنایی دارند به خود جلب می کند. تار ساخت یحیی خان (هوهانس آبکاریان)، تارساز معروف جلفا، تار ساخت مِلکُن خان جلفایی و چوگور متعلق به مانوک مانوکیان در این بخش قرار دارند.

۷ ) فرمان ها

حدود ۱۷۰ برگ فرمان در کلیسای وانک موجود است که ۲۲ برگ آن در موزه به نمایش گذاشته شده. این فرمان ها متعلق به سده های هفدهم تا نوزدهم میلادی و موضوع اکثر آنها دربارۀ مهاجرت ارمنیان، دادن امتیازات تجاری و مذهبی به ارمنیان جلفا و چگونگی گرفتن مالیات از اهالی و تجار جلفایی است.

قدیمی ترین فرمان به تاریخ ۱۵۶۴ م / ۹۷۲ هـ.ق مربوط می شود و متعلق به شاه طهماسب صفوی است. این فرمان نشان میدهد. ارمنیان قبل از مهاجرت به جلفا ارتباط فرهنگی و تجاری نزدیکی با شاهان صفوی داشتند.

۸ ) غرفۀ صنعت چاپ

نخستین کتاب هایی که در ایران به چاپ رسید به کوشش و همت جلفایی ها بود. اولین چاپخانۀ ایران را پیشوای مذهبی کلیسای وانک، خاچاطور وارتاپد گِساراتسی و شاگردان ویدر کلیسای وانک دایر کردند. آنان خود ماشین، کاغذ و مرکب چاپ حروف را طراحی کردند و ساختند و در ۱۶۳۸ م / ۱۰۱۷ هـ.ش نخستین کتاب خود را با مضمون و شرح حال پدران روحانی به نام ساقموس (زبور داوود) در ۵۷۲ صفحه به چاپ رساندند.

این کتاب در حال حاضر در آکسفورد انگلستان نگهداری می شود و نمونۀ موجود در کلیسای وانک فتوکپی این کتاب است. تنها آثار به جای مانده از این چاپخانه عبارت اند از تعدادی حروف، کتاب هایی که اولین بار در نقاط مختلف دنیا به زبان ارمنی چاپ شده اند و نیز نمونه هایی از هنر کتابت در آن دوران مانند انواع جلد سوخت، معرق، ضربی و روغنی مرصع و مذهب متعلق به سده های هفدهم تا هجدهم میلادی.

۹ ) غرفۀ یپرم خان

این غرفه شامل وسایل شخصی ،عکس ها و مکاتبات شخصی یپرم خان ارمنی از سرداران انقلاب مشروطیت است که نقشی مهم در این انقلاب داشت. اشیای این غرفه در۱۹۷۴ م به موزه اهدا شده اند.

۱٠ ) غرفۀ نژادکشی ارمنیان در ۲۴ آوریل ۱۹۱۵ میلادی

در ۲۴ آوریل ۱۹۱۵ میلادی مجموعۀ این بخش شامل کتاب های منتشر شده دربارۀ نژادکشی ارمنیان به زبان های مختلف، نمونه هایی از مکاتبات سلاطین عثمانی ،نقشۀ پراکندگی کشتار ارمنیان در شهرهای ارمنستان غربی، تصاویر ویدیویی کشتار وحشیانۀ ترک های عثمانی و تظاهرات گستردۀ مردمی روز ۲۴ آوریل در شهرهای ارمنی نشین ایران است. این غرفه در ۲۰۰۱ م با کوشش و همیاری شورای خلیفه گری اصفهان و مؤسسۀ ترجمه و تحقیق هور در تهران صورت تأسیس شده است.

۱۱ ) مسکوکات

سکه های موزۀ کلیسای وانک به سه دستۀ الف) سکه های قبل از تاریخ؛ ب) سکه های دوران اسلامی و ج) سکه های دوران پادشاهی کیلیکیه تقسیم می شوند که همگی آنها در دهۀ ۱۹۷۰ م به موزه اهدا شده اند.

۱۲ ) غرفۀ جمهوری ارمنستان

در ۱۹۱۸ _ ۱۹۲٠ میلادی ارمنستان پیش از آنکه بخشی از اتحاد جماهیر شوروی سابق شود بین سال های ۱۹۱۸ _ ۱۹۲۰ م به استقلال رسید. نمونه هایی از مدارک رسمی دولتی ،که در این تاریخ مورد استفاده بوده اند، در این غرفه به نمایش گذاشته شده است از جمله گذرنامه ها، تمبرها، اسکناس ها، سکه ها و اوراق مربوط به کمک مالک ارمنیان جلفا به دولت تازه تأسیس ارمنستان در آن تاریخ. این غرفه در ۱۹۷۵ م افتتاح شده و مهم ترین بخش آن بخش وسایل شخصی ایشخان هوسپ ارقوتیان، سفیر ارمنستان در ایران، است که شامل وسایل شخصی وی مانند عکس، عصا، انگشتر، اوراق شخصی و … می شود.

دیگر آثار موجود در موزه:

اما معروف ترین چیزی که در موزۀ کلیسای وانک نگهداری می شود تار مویی است متعلق به دختری هجده ساله که و اهرام هاکوپیان در ۱۹۷۴ م جمله ای از کتاب تورات را به زبان ارمنی با قلمی از جنس الماس بر روی آن نوشته است. این اثر در ۱۹۷۵ م به موزه اهدا شده و بازدیدکنندگان می توانند این جمله را با میکروسکوپی که به همین منظور در محل تعبیه شده است بر روی مو ببینند. در ۱۹۷۷ م دو تندیس در قسمت ورودی موزه تعبیه شد که یکی از آنها تمثال مسروپ ماشتوس، مخترع حروف الفبای ارمنی و دیگری تمثال خاچاطور گساراتسی ،مؤسس چاپخانۀ کلیسای وانک در سدۀ هفدهم، است. این تندیس ها اثر هنرمند ارمنی زاون آیوازیان اند.

امضای دفتر یادبود در تاریخ موزۀ کلیسای وانک اولین بار به دست سفیر جمهوری ارمنستان، هوسپ ایشخان آرقوتیان، در ۱۹۲۱ م صورت گرفت و از آن پس دفاتر یادبود متعددی به دست بازدیدکنندگان و نیز افراد سرشناس و معروف به امضا رسیدند و این رسم همچنان تا به امروز ادامه دارد.

ماجرای تار موی موجود در موزه

این تار مو متعلق به دختری هجده ساله است که واهرام هاکوپیان جمله ای از کتاب تورات را به زبان ارمنی و با قلمی از جنس الماس بر روی آن نوشته است.

مشاغل صنعتی ایران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *